Alles over waterkracht

Nederland is een waterland. Toch speelt energie uit waterkracht in Nederland maar een kleine rol. Hoe komt dat? 

Wat is waterkracht? 

Waterkracht is het benutten van de stroming van water om energie op te wekken. Met behulp van stromend water van bijvoorbeeld rivieren kan energie worden opgewekt. Met waterturbines kan door de kracht van die stroming energie worden opgewekt. Bij waterturbines zit er een as onder water. Die ziet eruit als een soort scheepsschroef. De as draait door de stroming van het water en is gekoppeld aan een generator. Het wekt daardoor elektriciteit op wanneer deze draait. Een beetje zoals een fietsdynamo. 

In bergachtige gebieden worden vaak stuwmeren aangelegd. Het water stroomt snel de berg af. Van die stroming wordt gebruik gemaakt door waterkrachtcentrales. Om te zorgen voor een continue stroom aan water wordt een stuwdam aangelegd en zo een stuwmeer gecreëerd. Zo is er ook voldoende stroming in periodes met weinig smeltwater of neerslag. Waterkrachtcentrales met stuwmeren hebben over het algemeen een heel groot elektrisch vermogen en zijn zeer efficiënt. 

Op zee kunnen de golven en getijdenstromen gebruikt worden voor het opwekken van elektriciteit. In Nederland zijn hier nog geen projecten voor. 

Waterkracht in Nederland

In Nederland wordt op kleine schaal elektriciteit opgewekt met waterkracht. Slechts een paar procent van de totale hoeveelheid groene stroom bestaat in Nederland uit waterkracht. Nederland mist groot hoogteverschil en ook is de snelheid van het water hier vaak onvoldoende. 

Met reactieturbines zetten we toch waterkracht om in stroom. Niet met behulp van de snelheid van water, maar van de druk van het water. De turbines maken gebruik van het drukverschil vóór en achter de turbine. De bladen lijken op die van een grote scheepsschroef. 

Nederland heeft vier middelgrote waterkrachtcentrales bij rivieren: Alphen/Lith, Maurik, Linne (linkerfoto) en Hagestein (rechterfoto: RCE) De eerste twee zijn van Vattenfall: bij Alphen aan de Maas (levert stroom voor 15.000 huishoudens) en bij Maurik (levert stroom voor 8.000 gezinnen). 
 
Diverse Nederlandse energieleveranciers leveren wel stroom uit waterkracht. Deze wordt dan vaak Europees ingekocht en komt veel uit Scandinavië. Ongeveer 11% van de Europese stroom komt uit water.

Duurzaamheid waterkracht

Elektriciteit uit waterkracht is groene stroom. De waterstromen zullen altijd blijven bestaan en zijn daarom een onuitputtelijke bron. Ook komt er geen CO2 vrij bij de opwek van stroom door middel van waterkracht. 

Vissterfte

Zeer grote waterkrachtcentrales kunnen echter wel degelijk negatieve milieueffecten hebben. De aanleg van een stuwmeer heeft direct effect op natuurgebieden en ecosystemen. Vooral vissen die stroomafwaarts zwemmen hebben last van waterkrachtcentrales. De vissen overleven het niet als ze in aanraking komen met de turbinebladen. Dit kan vermeden worden door de aanleg van visgeleidingssystemen. Zo worden er bij de waterkrachtcentrales in Linne, Lith en Maurik visbeschermende maatregelen getroffen, waarvoor Rijkswaterstaat in 2018 een watervergunning heeft verleend. Ook worden waterkrachtcentrales soms stilgelegd, bijvoorbeeld tijdens de palingtrek in specifieke gebieden. 

De toekomst van waterkracht

Er zijn geen plannen voor grootschalige energie opwek vanuit waterkracht. In Nederland missen we grote hoogteverschillen. Daarmee zijn waterkrachtcentrales in Nederland minder efficiënt. Om die reden wordt er op dit moment meer ingezet op zonne-energie en windenergie.